Με πρόσφατη γνωμοδότηση της, Επιτροπή του Δικηγορικού Συλλόγου Χίου τοποθετήθηκε σχετικά με το αν βάσει της από 18 Μαρτίου 2016 συμφωνίας μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας επιτρέπεται ή απαγορεύεται η μεταφορά των προσφύγων- μεταναστών από τα νησιά του Αιγαίου προς την υπόλοιπη Ελλάδα.
Στην γνωμοδότηση αναφέρεται μεταξύ άλλων, ότι τόσο οι συνθήκες κράτησης όσο και πρωτίστως η επιβολή του γεωγραφικού περιορισμού και το εν γένει πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα παραμονής των αιτούντων άσυλο και των παρανόμων μεταναστών που ισχύουν στην περίπτωση των διαμενόντων στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου προσκρούουν στις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, η οποία (Σύμβαση) κατισχύει κάθε άλλου απλού νόμου της εσωτερικής έννομης τάξης ως έχουσα αυξημένη τυπική ισχύ σύμφωνα με την κατά τα ανωτέρω συνταγματική διάταξη, αλλά και πάσης άλλης διεθνούς συμφωνίας απλοποιημένης μορφής, όπως και εν προκειμένη χαρακτηρίζεται η κοινή δήλωση ΕΕ- Τουρκίας.
Και η γνωμοδότηση καταλήγει συμπερασματικά πως η Συμφωνία της 18ης Μαρτίου 2016 μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας δεν προβλέπει ρητά την υποχρέωση παραμονής των προσφύγων- μεταναστών στα ελληνικά νησιά μέχρι να εξεταστεί η αίτηση ασύλου τους. Η υποχρέωση παραμονής των προσφύγων- μεταναστών αποτελεί προϊόν ερμηνείας. Η ερμηνεία αυτή όπως εφαρμόζεται μέχρι σήμερα ωστόσο είναι αντίθετη τόσο με το Ελληνικό Σύνταγμα όσο και με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Συνεπώς, οι πρόσφυγες- μετανάστες, οι οποίοι εισέρχονται μέσω των ελληνικών νησιών στην Ελλάδα μπορούν να μετακινηθούν προς την υπόλοιπη Ελλάδα μέχρι να εξεταστεί η αίτηση ασύλου τους.
Η εν λόγω γνωμοδότηση είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και εμπεριστατωμένη και σε πολλά σημεία σωστή. Εντούτοις, παραγνωρίζει μία κρίσιμη σημαντική λεπτομέρεια.
Όσο και να υποστηρίζει κανείς ότι η Συμφωνία δεν προβλέπει ρητά την υποχρέωση παραμονής των προσφύγων- μεταναστών στα ελληνικά νησιά μέχρι να εξεταστεί η αίτηση ασύλου τους, όλη η δομή και η φιλοσοφία και η λειτουργία της βασίζεται ακριβώς σε αυτό: ότι όλοι οι νεοεισερχόμενοι θα περιορίζονται άμα τη έλευσή τους στα νησιά, θα εξετάζεται άμεσα και ταχύτατα το αίτημα ασύλου τους και θα επιστρέφονται εν συνεχεία στην Τουρκία[1].
Εντούτοις, ο ένας χρόνος εφαρμογής της συμφωνίας έχει δείξει ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να λειτουργήσει. Κρίσιμο είναι επομένως, να αναθεωρηθούν πολλές πτυχές αυτής.
Σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ότι η διαβίωση ανθρώπων σε αξιοπρεπείς και ασφαλείς συνθήκες είναι μείζον ζήτημα το οποίο τοποθετείται πέρα και πάνω από οποιαδήποτε ανάγκη για απαρέγκλιτη τήρηση της Συμφωνίας ΕΕ και Τουρκίας.
Η Ελληνική πολιτεία, μπορεί, εφόσον το επιθυμεί να συνεχίζει να εφαρμόζει ή να υποστηρίζει την συμφωνία. Αυτό που δεν μπορεί να κάνει είναι να εξακολουθεί να αφήνει ανθρώπους να ζουν σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες.
[1] Βλ. π.χ. “All new irregular migrants crossing from Turkey into Greek islands as from 20 March 2016 will be returned to Turkey … Migrants arriving in the Greek islands will be duly registered and any application for asylum will be processed individually …. Turkey and Greece …. will take the necessary steps and agree any necessary bilateral arrangements, including the presence of Turkish officials on Greek islands … For every Syrian being returned to Turkey from Greek islands, another Syrian will be resettled from Turkey to the EU”