Πριν λίγες μέρες κατατέθηκε στη Βουλή το σχέδιο νόμου για την κύρωση της σύμβασης των Κωνσταντινούπολης για τη βία κατά γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας. Η κύρωση της εν λόγω Σύμβασης αποτελεί αναμφίβολα ένα σημαντικό βήμα για την εμπέδωση και προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών. Μεταξύ άλλων, η Σύμβαση επιβάλλει στα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να διασφαλιστεί η ποινικοποίηση συμπεριφορών όπως το stalking, ο αναγκαστικός γάμος η καταναγκαστική στείρωση και έκτρωση και ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων.
Στη σημερινή, ωστόσο, εποχή της κινητικότητας πληθυσμών, η ποινικοποίηση όμως από μόνη της δεν αρκεί. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να έχουν και δικαιοδοσία να τιμωρούν τους αναγκαστικούς γάμους και την κλειτοριδεκτομή, ακόμα και αν δεν λαμβάνει χώρα στο έδαφός τους –όπως συνήθως γίνεται στην πράξη. Ακριβώς, γι’ αυτό η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης περιλαμβάνει ειδικές διατάξεις για τη θεμελίωση δικαιοδοσίας των συμβαλλομένων κρατών να διώκουν βάναυσες πράξεις βίας κατά των γυναικών ακόμα και αν δεν λαμβάνουν χώρα στο έδαφος των κρατών μελών, εφόσον οι δράστες ή οι εμπλεκόμενοι ΄’έχουν τη συνήθη διαμονή τους στην Ευρώπη.
Δυστυχώς, στο σχέδιο νόμου η ελληνική πολιτεία αποφάσισε να μην εφαρμόσει κάποιες από τις διατάξεις αυτές, διατυπώνοντας σχετική «επιφύλαξη». Ειδικότερα, όπως προβλέπεται στο άρθρο 5 του σχεδίου νόμου, η ελληνική πολιτεία επιφυλάσσεται, σύμφωνα με το άρθρο 78 παρ. 2 της Σύμβασης, μεταξύ άλλων να μην εφαρμόσει τις διατάξεις της Σύμβασης που επεκτείνουν τη ποινική δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστηρίων για τα αδικήματα που προβλέπει η σύμβαση, εφόσον η Ελλάδα αποτελεί το συνήθη τόπο διαμονής του δράστη. Σημειωτέον, ότι τέτοια επιφύλαξη δεν προβλεπόταν στο κείμενο του νομοσχεδίου που τέθηκε σε δημόσια διαβούλευση πριν μερικούς μήνες από το Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Αν το σχέδιο νόμου ψηφιστεί ως έχει, τότε επί παραδείγματι δεν μπορεί να διωχθεί στην Ελλάδα αλλοδαπός που διαμένει νόμιμα στη χώρα μας με την οικογένειά του, στην περίπτωση που ταξιδέψει στην πατρίδα του και υποβάλει εκεί την ανήλικη κόρη του σε ακρωτηριασμό των γεννητικών της οργάνων. Στην περίπτωση αυτή, θα πρόκειται για αδίκημα (βαριά ή επικίνδυνη σωματική βλάβη) που τέλεσε αλλοδαπός (πατέρας) σε βάρος αλλοδαπού/ής (κόρη) στην αλλοδαπή, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να εφαρμοστούν οι ελληνικοί ποινικοί νόμοι, σύμφωνα με τα άρθρα 6-8 του Ποινικού Κώδικα, όπως αυτά ισχύουν.
Ένα τέτοιο παράδειγμα ίσως φαίνεται υπερβολικό σε κάποιους. Και όμως, κάθε χρόνο υπολογίζεται ότι χιλιάδες νέα κορίτσια ταξιδεύουν εκτός Ευρώπης προκειμένου να υποβληθούν σε ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων και εν συνεχεία επιστρέφουν ακρωτηριασμένες στην Ευρώπη. Για το λόγο αυτό μάλιστα ορισμένα κράτη όπως το Ηνωμένο Βασίλειο έχουν ποινικοποιήσει ρητά την πραγματοποίησή ταξιδιών εκτός της χώρας με σκοπό την υποβολή σε FGM (δείτε περισσότερα εδώ: http://bit.ly/2FMN25Sκαι http://bit.ly/2eHGLeu).
Γιατί, λοιπόν, προχωρά στη συγκεκριμένη επιλογή ο έλληνας νομοθέτης; Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου η επέκταση της διεθνούς ποινικής δικαιοδοσίας «φαίνεται πρόωρη» και γι’ αυτό προτείνεται στη βουλή η διατύπωση σχετικής «επιφύλαξης». Κατά το παρελθόν, πάντως, ο Έλληνας νομοθέτης δεν θεώρησε αντίστοιχα «πρόωρη» την καθιέρωση της αρχής της «παγκόσμιας δικαιοσύνης» – την εφαρμογή δηλαδή των ελληνικών ποινικών νόμων για αδικήματα όπως η εμπορία ανθρώπων, σωματεμπορία, διενέργεια ταξιδιών με σκοπό την τέλεση συνουσίας ή άλλων ασελγών πράξεων σε βάρος ανηλίκου, βιασμού ή κατάχρησης σε ασέλγεια, σε βάρος ανηλίκου, αποπλάνηση παιδιών κ.ά. ακόμα και αν αυτά τελέσουν στην αλλοδαπή (βλ. άρ. 3 του Ν. 4267/2014). Γιατί λοιπόν τώρα το πράττει; Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί ποιοτικά τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων μικρών παιδιών από τα λοιπά αδικήματα σε βάρος ανηλίκων για τα οποία το άρθρο 8 του Ποινικού μας Κώδικα προβλέπει ότι εφαρμόζονται πάντα οι ελληνικοί νόμου ασχέτως του που έλαβαν χώρα οι αξιόποινες πράξεις; Γιατί πχ τιμωρείται πάντα κατά τους ελληνικούς ποινικούς νόμους αυτός του ταξιδεύει στο εξωτερικό για να προβεί σε ασελγείς πράξεις σε βάρος ανηλίκων («σεξοτουρισμός») και όχι αυτός που ταξιδεύει στο εξωτερικό για να ακρωτηριάσει τα γεννητικά όργανα παιδιού (του δικού του ή και άλλου);
Η επιλογή, λοιπόν, του νομοθέτη να μην επεκτείνει τη δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστηρίων ώστε να μπορούν να δικάζουν αδικήματα που προβλέπονται στη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης ακόμα όταν αυτά τελέστηκαν στην αλλοδαπή προκαλεί προβληματισμό. Η προστασία έναντι βάναυσων προσβολών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων πρέπει να είναι πλήρης και αποτελεσματική. Οι δράστες θα πρέπει να βρίσκονται σε κάθε περίπτωση αντιμέτωποι με το νόμο και να τιμωρούνται.