«Για να μπει ένα τέλος στα εγκληματικά δίκτυα που επωφελούνται από την προσφυγική κρίση χρειάζεται να στείλουμε ένα δυνατό μήνυμα». Και αυτό το μήνυμα είναι πως «Οι αιτούντες άσυλο που βασίζονται σε λαθροδιακινητές (για να φτάσουν στην Ευρώπη) δεν έχουν προοπτική να παραμείνουν στην ήπειρο».
Όταν αυτά τα λόγια ακούγονται από τον Βίκτωρ Όρμπαν είναι λίγο – πολύ αναμενόμενο. Όταν όμως ακούγονται από τον Υπουργό Εσωτερικών της Γερμανίας, Ντε Μεζιέρ[1], είναι το λιγότερο ανησυχητικό.
Αν η συζήτηση γινόταν για τους παράτυπους μετανάστες αυτές οι σκέψεις θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι συμφωνούν με το ισχύον νομικό πλαίσιο στην Ε.Ε. : οι παράτυποι μετανάστες πρέπει να επιστρέφουν οικειοθελώς ή υποχρεωτικώς. Όταν όμως αυτά αφορούν σε αιτούντες άσυλο, δηλαδή σε ανθρώπους που φεύγουν από μία χώρα για να σώσουν τη ζωή τους, πραγματικά η πρώτη αντίδραση είναι η έκπληξη.
Είναι, κατ’ αρχήν, δεδομένο ότι οι πρόσφυγες δυστυχώς δεν έχουν νόμιμη οδό για να έρθουν στην Ευρώπη για να αναζητήσουν (και να λάβουν) προστασία. Είναι επίσης δεδομένο ότι η μόνη διέξοδος που έχουν είναι να γίνονται έρμαια διακινητών, να διατρέχουν κίνδυνο ζωής, να υφίστανται κακοποιήσεις, κακουχίες, να θυματοποιούνται ξανά και ξανά μέχρι να φτάσουν στην Ευρώπη για να πάρουν άσυλο (και αρκετές φορές και αφού έχουν ήδη φτάσει).
Δεν είναι επιλογή τους. Είναι η μόνη διέξοδος.
Πλέον, όμως, δεν θα έχουν προοπτική παραμονής εδώ, δηλαδή δεν έχουν προοπτική προστασίας. Τι σημαίνει στην πράξη αυτή η δήλωση; Τι σηματοδοτεί η πολιτική αυτή; Πώς θα γλυτώσει ένας άνθρωπος που κινδυνεύει στην Συρία, στο Αφγανιστάν ή όπου αλλού; Πού θα αισθανθεί ασφαλής; Πότε θα μπορέσει να αποκτήσει κανονικότητα σε μία ζωή που ποτέ δεν θα είναι «κανονική» ούτως ή άλλως;
Κυρίως: από πότε και με βάση ποιον κανόνα, Αρχή, πλαίσιο κλπ εξαρτάται η παροχή προστασίας από το μέσο και τον τρόπο άφιξης του αιτούντα; Αυτό σε συνδυασμό με την απουσία νόμιμης, εναλλακτικής μεθόδου άφιξης των αιτούντων στην ήπειρο δεν συνιστά στην πράξη κατάργηση της προστασίας;
Πολύ φοβάμαι ότι η απάντηση είναι εξίσου κυνική με την δήλωση: δεν μας ενδιαφέρει αυτό. Με πρόσχημα την καταπολέμηση των δικτύων που εκμεταλλεύονται τους ανθρώπους, στρεφόμαστε εναντίον των ίδιων των ανθρώπων, τους στερούμε το αυτονόητο. Τιμωρούμε το θύμα για να πλήξουμε τον θύτη. Γιατί, ως γνωστόν, οι κάθε είδους απαγορεύσεις έχουν πετύχει να χτυπήσουν και τα αντίστοιχα κυκλώματα…
Προφανώς, ο στόχος της δήλωσης είναι διπλός:
Αφενός (όπως λέμε στην καθομιλουμένη) να «φτιάξει ατμόσφαιρα», να θέσει δηλαδή τις βάσεις για θεσμικές αλλαγές στο νομικό πλαίσιο (πώς, όμως, άραγε εφόσον εξακολουθεί και ισχύει η Σύμβαση της Γενεύης και οι σχετικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες που ρυθμίζουν ζητήματα υποδοχής, προστασίας, επιστροφών κλπ;).
Αφετέρου να προετοιμάσει (ή να ενισχύσει) ένα καθεστώς όπου ο κάθε αιτών άσυλο που έρχεται στην Ευρώπη να αισθάνεται (και να είναι) υπό αναχώρηση. Ενδεχομένως, δε, να ακολουθήσουν άμεσα και αλλαγές στις πολιτικές ένταξης. Για ποιον λόγο να ξοδεύουμε χρήμα και χρόνο για να βοηθήσουμε να ενταχθούν άνθρωποι που σε λίγο θα φύγουν;
Επειδή οι θεσμικές αλλαγές αυτού του είδους είναι δύσκολες (δηλαδή η κατάργηση της χορήγησης προστασίας νομικά), το πιθανότερο είναι η πολιτική αυτή να εφαρμοστεί στην πράξη και ανεπίσημα ώστε να λειτουργήσει αποτρεπτικά και παραδειγματικά.
Άλλωστε, δεν πάει καιρός που ο Ντε Μαζιέρ έκανε μία συμφωνία με τον Έλληνα υπουργό για περιορισμό του αριθμού των οικογενειακών επανενώσεων. Το Διοικητικό Δικαστήριο του Βισμπάντεν έκρινε πως η σχετική συμφωνία είναι παράνομη, αλλά, όπως δείχνει η εμπειρία, τα Κράτη δεν διστάζουν να παρανομούν όταν πρόκειται για «ενοχλητικά» ζητήματα όπως αυτό με τους πρόσφυγες. Για την ηθική διάσταση τέτοιων συμφωνιών, δε, δεν χρειάζεται καν σχόλιο.
Και επειδή μιλάμε για ανθρώπους που ναι μεν δεν έχουν δικαιώματα γιατί έτσι θέλουμε, αλλά καταλαμβάνουν χώρο καθώς βρίσκονται εδώ, τι θα γίνει με αυτούς (δηλαδή με όλους) αφού δεν μπορούν να μείνουν;
Να επιστρέψουν στις χώρες στις οποίες διώκονται ή κινδυνεύουν; Ενδεχομένως αυτό θα βόλευε κάποιους ή έστω δεν θα τους δημιουργούσε και πολλά προβλήματα. Όμως, ακόμα και στην σημερινή Ευρώπη κάτι τέτοιο θα φάνταζε απάνθρωπο.
Επομένως; Επομένως η λύση είναι να δημιουργήσουμε αποθήκες ανθρώπων. Ο Ντε Μαζιέρ συνεχίζει λέγοντας ότι θα πρέπει η Ε.Ε. να στείλει χρηματοδότηση στην Λιβύη για να χρηματοδοτήσει εκεί την κατασκευή προσφυγικών καταυλισμών.
Το γεγονός ότι πλείστοι όσοι Οργανισμοί αναφέρονται σε τραγικές, απάνθρωπες συνθήκες για όσους επιστρέφουν εκεί δεν φαίνεται να πτοεί κανέναν. Το γεγονός ότι στην χώρα επικρατεί η ανομία, δεν φαίνεται να προβληματίζει αναφορικά με το ποιος θα είναι ο συνομιλητής της Ε.Ε. εκεί, ποιος θα λάβει την χρηματοδότηση, τι θα την κάνει και πώς θα εφαρμόσει την όποια συμφωνία.
Η Επιτροπή Ειδικών, που συστάθηκε σύμφωνα με το Ψήφισμα 1973/2011 του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. για τη Λιβύη, στην τελική της αναφορά προς το Συμβούλιο για την κατάσταση στην χώρα[2](01/06/2017) αναφέρει μεταξύ άλλων ότι τόσο ο στρατός όσο και άλλες ένοπλες ομάδες στην χώρα εκθέτουν τον πληθυσμό σε αυξανόμενη βία, μεταξύ άλλων και σε αεροπορικούς βομβαρδισμούς (…), ότι προσλαμβάνονται μισθοφόροι από το εξωτερικό και τα εξτρεμιστικά κινήματα δρουν χωρίς έλεγχο και ότι όλα αυτά οδηγούν σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων περιλαμβανομένων και «απαγωγών, καταχρηστικής κράτησης και εκτελέσεων με συνοπτικές διαδικασίες».
Αυτές είναι οι συνθήκες στις οποίες προτείνει η Ε.Ε. να επιστρέψουν οι αιτούντες άσυλο;
Έχει φανεί ολοκάθαρα τα τελευταία χρόνια ότι στην Ευρώπη επικρατεί αν μη τι άλλο σύγχυση αναφορικά με την εφαρμογή της μεταναστευτικής πολιτικής. Αποσπασματικές κινήσεις όπως το relocation και το resettlement που αποτυγχάνουν στην εφαρμογή τους, το κλείσιμο των συνόρων, η σύνδεση της μετανάστευσης με την τρομοκρατία, η ξενοφοβία, η εσκεμμένη δημιουργία δυσμενών συνθηκών υποδοχής και «φιλοξενίας» για να λειτουργήσουν αποτρεπτικά, η συνειδητή απουσία προστασίας της ευαλωτότητας, η καταχρηστική χρήση της κράτησης ως μέσου αποτροπής των ροών και τώρα δηλώσεις σαν αυτές που είδαμε, συνθέτουν ένα εκρηκτικό και ανησυχητικό μίγμα για την συνέχεια.
Στην παρούσα συγκυρία κάθε παρεκτροπή από τη νομιμότητα και την αυστηρή προσήλωση στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ε.Ε. θα έχει ανεξέλεγκτες συνέπειες που θα ξεφύγουν από το πλαίσιο της διαχείρισης της μετανάστευσης και σύντομα θα πλήξουν το σύνολο των δικαιωμάτων κάθε μειονότητας και, γιατί όχι, κάθε πολίτη της Ένωσης. Πρέπει άμεσα η Ευρώπη να αποκτήσει μία συνεκτική μεταναστευτική πολιτική στο πλαίσιο που προανέφερα και να την εφαρμόσει χωρίς εκπτώσεις, μεριμνώντας ώστε όλα τα κράτη – Μέλη να συμμορφωθούν απολύτως διαφορετικά να αντιμετωπίσουν συνέπειες.
Παναγιώτης Νίκας Δικηγόρος, πρώην Διευθυντής της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης του Υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής
Τα κείμενα τρίτων προσώπων που φιλοξενούνται στη στήλη «Απόψεις» του Immigration.gr δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων και όχι του ιστολογίου ή του διαχειριστή του