Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα του πρόσφυγα φέτος, στο SolidarityNow γράφαμε ότι «προτεραιότητα αποτελεί πλέον η κοινωνική ενσωμάτωση».
Ωστόσο, η κοινωνική ένταξη δεν είναι μία έννοια αφηρημένη. Κοινωνική ένταξη είναι η επαρκής πρόσβαση στα θεμελιώδη αγαθά της παιδείας, της περίθαλψης, της εργασίας, της στέγασης και της κοινωνικής συμμετοχής και ορατότητας, με ορατό στόχο τη συμμετοχή στην πολιτική κοινότητα στην οποία οι άνθρωποι εγκαθίστανται.
Ως τέτοια λοιπόν οφείλει να συνοδεύεται από προσδιορισμένες πολιτικές, ώστε να μην αποτελεί κενό γράμμα. Στο SolidarityNow έχουμε κατ’ επανάληψη προβεί σε σχετικές θεσμικές παρεμβάσεις, τις οποίες θα προσπαθήσουμε να συνοψίσουμε εδώ:
Υγεία: παρά τις σχετικές διακηρύξεις, η Κάρτα Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού ακόμα δεν έχει τεθεί σε λειτουργία, ενώ, σε αρκετές περιπτώσεις, η άρνηση της διοίκησης να συμμορφωθεί και να χορηγήσει ΑΜΚΑ εντείνει τα προβλήματα πρόσβασης στο σύστημα υγείας. Αυτό που πρέπει να σημειωθεί είναι ότι η αδυναμία πρόσβασης στην πρωτοβάθμια περίθαλψη όχι μόνο παραβιάζει ένα από τα σημαντικότερα δικαιώματα των μεταναστών και προσφύγων, αλλά μακροπρόθεσμα θα επιβαρύνει το σύστημα υγείας με κόστη περίθαλψης που θα μπορούσαν να έχουν αποφευχθεί μέσω του συστήματος πρόληψης.
Εργασία: ο νόμος 4375/2016 έφερε μία σχετική βελτίωση στο συγκεκριμένο πεδίο, δεδομένου ότι οι αιτούντες άσυλο έχουν πλέον πρόσβαση στην αγορά εργασίας, αποκλείοντας ωστόσο όσους βρίσκονται στο στάδιο της προ-καταγραφής (απλή καταγραφή). Ωστόσο, η εκ των πραγμάτων πολύμηνη καθυστέρηση στην ολοκλήρωση της διαδικασίας κατάθεσης αίτησης διεθνούς προστασίας έχει ως αλυσιδωτή αντίδραση την αποστέρηση όσων αιτούντων βρίσκονται στο στάδιο αυτό θεμελιωδών δικαιωμάτων τους και καθιστά αναγκαίο οι ως άνω προστατευτικές διατάξεις να επεκτείνουν το πεδίο εφαρμογής τους ώστε να συμπεριλαμβάνονται οι αιτούντες και καθ’ όσο διάστημα βρίσκονται στο στάδιο της απλής καταγραφής[1].
Παιδεία:η εμμονή της πολιτείας να εστιάσει σε ένα παράλληλο σύστημα εκπαίδευσης (ΔΥΕΠ) έχει καταστροφικά αποτελέσματα. Και, δυστυχώς, το επιχείρημα περί έλλειψης πόρων δεν μπορεί παρά να θεωρηθεί παρελκυστικό, δεδομένου ότι οι ίδιοι πόροι που διατίθενται για τη λειτουργία των ΔΥΕΠ θα μπορούσαν να έχουν διατεθεί για την ενίσχυση του κεντρικού συστήματος εκπαίδευσης, ώστε να αυτό να είναι ικανό να υποδεχτεί όλα τα παιδιά και να αντιμετωπίσει τα γενικευμένα φαινόμενα αποσχολειοποίησης και σχολικής διαρροής. Η επαρκής πρόσβαση στην τυπική εκπαίδευση δεν αποτελεί μόνο θέμα δικαιωμάτων – αποτελεί και προϋπόθεση ομαλής κοινωνικής ένταξης και προστασίας της συνοχής όλου του πληθυσμού της χώρας.
Στέγαση: βασικό πρόβλημα αποτελεί εδώ το γεγονός ότι δεν έχει ενεργοποιηθεί η πρόβλεψη επιδότησης ενοικίου για αναγνωρισμένους πρόσφυγες, η οποία υπάρχει στα κοινοτικά χρηματοδοτικά εργαλεία. Τούτο σημαίνει ότι οι άνθρωποι στους οποίους αναγνωρίζεται το καθεστώς πρόσφυγα στην Ελλάδα ουσιαστικά πετιούνται στο δρόμο, χωρίς καμία μεταβατική πρόβλεψη. Φυσικά δεν υποστηρίζει κανείς ότι θα πρέπει οι πρόσφυγες να στεγάζονται εσαεί μέσω προγραμμάτων, δεδομένου άλλωστε ότι απώτερος σκοπός είναι η ανεξάρτητη διαβίωση και η συμμετοχή στην πολιτική κοινότητα, εντούτοις η έλλειψη στοιχειώδους μέριμνας ώστε αυτή η ανεξαρτησία να καταστεί εφικτή καθιστά απαραίτητη την ενεργοποίηση της σχετικής ρύθμισης[2].
Κοινωνική συμμετοχή και ορατότητα: δεδομένης της σύνθεσης του πληθυσμού που έχει παραμείνει στη Ελλάδα –πληθυσμός ο οποίος δεν έχει υψηλά ποσοστά στις αναγνωρίσεις ασύλου– θα πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη για τον σημαντικό αριθμό των ανθρώπων που δεν θα λάβουν καθεστώς. Πρόκειται για ένα θέμα δύσκολο και πολιτικά ευαίσθητο, το οποίο όμως δεν είναι καινούργιο για την ελληνική Πολιτεία, που το έχει αντιμετωπίσει ξανά σε πολύ πιο έντονο βαθμό στο παρελθόν. Η νομοθεσία ορίζει ότι η κράτηση πρέπει να είναι το έσχατο μέσο και να χρησιμοποιείται μόνο εφόσον είναι δυνατή η επιστροφή. Δεν μπορούμε να κρατάμε εσαεί κόσμο στα κέντρα κράτησης μόνο και μόνο για δίνουμε το μήνυμα του «βίου αβίωτου» – επείγει η μελέτη και εφαρμογή εναλλακτικών της κράτησης μέτρων.
Κλείνοντας, θα θέλαμε για μία ακόμη φορά να επισημάνουμε ότι εξίσου σημαντική με τη νομική αναγνώριση δικαιωμάτων είναι η ύπαρξη των προϋποθέσεων ώστε τα υποκείμενα δικαίου να μπορούν να απολαμβάνουν τα δικαιώματα αυτά. Οι ενεργητικές προβλέψεις για πρόσβαση στην άσκηση των δικαιωμάτων είναι αυτό που λείπει στη χώρα μας – τόσο για τους αλλοδαπούς όσο και για τους Έλληνες.
Επαμεινώνδας Φαρμάκης Γενικός Διευθυντής Αλληλεγγύη – SolidarityNow
Ελένη Τάκου, Επικεφαλής Τμήματος Συνηγορίας και Προάσπισης Δικαιωμάτων Αλληλεγγύη – SolidarityNow
Τα κείμενα τρίτων προσώπων που φιλοξενούνται στη στήλη «Απόψεις» του Immigration.gr δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων και όχι του ιστολογίου ή του διαχειριστή του.