Η μεταναστευτική και προσφυγική κρίση κατέστησε εμφανές σε όλους ότι το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, και ιδιαίτερα ο Κανονισμός Δουβλίνο ΙΙΙ, αντιμετωπίζει σημαντικές διαρθρωτικές αδυναμίες και ελλείψεις. Ο κανονισμός αυτός καθορίζει την υπεύθυνη χώρα για τους αιτούντες ασύλου που εισέρχονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το βασικό κριτήριο που προβλέπεται, είναι αυτό της πρώτης εισόδου, δηλαδή το Κράτος Μέλος από το οποίο εισήλθε κάποιος στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι το Κράτος υπεύθυνο για την αίτηση. Παράλληλα, και για να αποτρέπονται οι δευτερογενείς μετακινήσεις εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης προβλεπόταν ένα καθεστώς επιστροφών στις χώρες πρώτης εισόδου των αιτούντων άσυλο που είχαν μετακινηθεί σε άλλο Κράτος Μέλος.
Τον Απρίλιο του 2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε τις βασικές αρχές αναθεώρησης του Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου. Σύμφωνα με την ανακοίνωση που είχε δημοσιευθεί τότε, ο στόχος ήταν η προσαρμογή του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ώστε να μπορεί να ανταπεξέρχεται καλύτερα στην άφιξη μεγάλου αριθμού αιτούντων ασύλου/προσφύγων και να εξασφαλίζει υψηλότερο βαθμό αλληλεγγύης μεταξύ των Κρατών Μελών.
Η Σοσιαλιστική Ομάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της οποίας είμαι μέλος, είχε ταχθεί υπέρ ενός συστήματος όπου η εξέταση των αιτήσεων ασύλου θα γινόταν σε Ευρωπαϊκό και όχι εθνικό επίπεδο. Η δράση αυτή θα μπορούσε να είναι αρμοδιότητα μίας ισχυρής Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου δημιουργώντας και ένα κεντρικό σύστημα για την κατανομή της αρμοδιότητας. Συγχρόνως, ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να προβλέπει συγκεκριμένα όρια πάνω από τα οποία δεν θα γίνεται κατανομή σε κάποια Κράτη μέχρι την εξάντληση των ορίων σε όλες τις χώρες.
Συγχρόνως, τα λεγόμενα Κράτη “πρώτης γραμμής” θα ήταν υπεύθυνα μόνο για την καταγραφή και την λήψη αποτυπωμάτων των αιτούντων, αλλά όχι και για την εξέταση των αιτήσεων τους. Αφού έχει ολοκληρωθεί η καταγραφή, το επόμενο βήμα θα ήταν η μετεγκατάσταση των καταγεγραμμένων προσφύγων από τα Κράτη Μέλη πρώτης γραμμής στην υπόλοιπη Ε.Ε. σύμφωνα με έναν αλγόριθμό βάσει του ΑΕΠ, του ποσοστό ανεργίας, του πληθυσμού, του αριθμού των αιτούντων άσυλο που ήδη κατοικούν εκεί και το μέγεθος της επικράτειας.
Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτίμησε την επιλογή της μερικής τροποποίησης του μηχανισμού με τη δημιουργία ενός μόνιμου μηχανισμού μετεγκατάστασης. Προσπαθώντας μάλιστα να ισορροπήσει μεταξύ των αναγκών που δημιουργεί η πραγματικότητα στα Κράτη Μέλη της περιφερείας και της επιθυμίας των Κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης να απέχουν από οποιαδήποτε συμμετοχή στην διαχείριση της προσφυγικής κρίσης, η πρότασή της παρουσιάζει αντιφάσεις καθιστώντας ουσιαστικά αδύνατη την εφαρμογή της.
Συγκεκριμένα, η Επιτροπή στην πρότασή της για την μεταρρύθμιση του Κανονισμού Δουβλίνο ΙΙΙ ενισχύει το κριτήριο της πρώτης εισόδου το, προβλέποντας πως το Κράτος Μέλος που έχει οριστεί υπεύθυνο για την εξέταση μίας αίτησης παραμένει υπεύθυνο εσαεί για την εξέταση όλων των αιτήσεων που θα κατατεθούν στο μέλλον από το ίδιο πρόσωπο, ανεξαρτήτως πόσα χρόνια περάσουν ή αν στο μεταξύ το πρόσωπο αυτό έχει εγκαταλείψει την επικράτεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με την πρόταση αυτή, οι χώρες τις περιφέρειας, όπως η Ελλάδα, καθίστανται για πάντα υπεύθυνες για όλους τους αιτούντες άσυλο που θα εισέλθουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω αυτής. Συγχρόνως, ο μόνιμος μηχανισμός μετεγκατάστασης προβλέπεται να αρχίζει να εφαρμόζεται μόνο όταν μία χώρα φτάσει στο 150% των δυνατοτήτων της. Δηλαδή μία χώρα θα πρέπει να ξεπεράσει κατά 50% τις δυνατότητές της για να υπάρξει η όποια μορφή αλληλεγγύης. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη μας και το χρόνο ολοκλήρωσης της διαδικασίας μετεγκατάστασης, τότε καταλαβαίνουμε ότι σε περιόδους κρίσεων το υψηλό προτεινόμενο όριο ακυρώνει την όποια ανακούφιση. Επίσης προβλέπεται ότι ένα Κράτος δύναται να μη συμμετάσχει στον μηχανισμό αυτό πληρώνοντας ένα χρηματικό αντίτιμο.
Δυστυχώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έμαθε από τα λάθη του παρελθόντος. Αντί να προτείνει τη δημιουργία ενός πραγματικά Κοινού Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασύλου, το οποίο θα μπορεί να ανταπεξέλθει στις αναγκαιότητες μίας εποχής αυξημένων μετακινήσεων, προτίμησε να μπαλώσει το αναποτελεσματικό υπάρχον σύστημα, κάνοντάς το χειρότερο.
Ως μέλος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων η οποία συνέταξε γνωμοδότηση επί της πρότασης της Επιτροπής, κατέθεσα τροπολογίες οι οποίες μειώνουν το όριο για την ενεργοποίηση του μηχανισμού από το 150% στο 75%, απλοποιούν τη διαδικασία, διαγράφουν τον μόνιμο χαρακτήρα της ευθύνης ενός Κράτους Μέλους, ιδιαίτερα αν ο αιτών έχει εγκαταλείψει για κάποιο διάστημα την επικράτεια της Ένωσης, και καθιστούν υποχρεωτική τη συμμετοχή στο πρόγραμμα μετεγκατάστασης για όλα τα Κράτη Μέλη.
Αυτή τη στιγμή η νομοθετική διαδικασία έχει παγώσει λόγω των διαφωνιών που υπάρχουν στο Συμβούλιο σχετικά με τη δημιουργία, τον υποχρεωτικό ή μη χαρακτήρα και τον τρόπο λειτουργίας του μηχανισμού αλληλεγγύης. Είναι απαραίτητο να διασφαλίσουμε ότι τα λάθη του παρελθόντος δεν θα επαναληφθούν και η αρχή της αλληλεγγύης θα εφαρμόζεται πλήρως από όλα τα Κράτη Μέλη.
Νίκος Ανδρουλάκης, Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ & Υποψήφιος για την ηγεσία της Δημοκρατικής Παράταξης
Τα κείμενα τρίτων προσώπων που φιλοξενούνται στη στήλη «Απόψεις» του Immigration.gr δημοσιεύονται αυτούσια και απηχούν τις προσωπικές απόψεις των συγγραφέων και όχι του ιστολογίου ή του διαχειριστή του.